Endüstriyel tesislerde patlamalar, askıda duran yanıcı partiküllerin belirli bir konsantrasyonda havada yayılması ve bir ısı kaynağına maruz kalması sonucu meydana gelebilir. Bu tür patlamalar, özellikle un fabrikaları, tahıl siloları ve diğer tozlu ortamlarda ciddi risk oluşturur. Bir patlamanın gerçekleşmesi için üç ana unsurun bir araya gelmesi gerekir:
- Toz: Belirli boyutta ve konsantrasyonda toz.
- Yanıcı Ortam: Havadaki oksijen, yanma sürecini başlatır.
- Ateşleme Kaynağı: Makinelerdeki sürtünme kaynaklı kıvılcımlar, elektrikli ekipmanlar, sıcak yüzeyler ya da alevler gibi bir ısı kaynağı.
Bu üç unsurun bir araya gelmesi, başlangıçta küçük bir patlamaya veya yangına neden olabilir. Ancak bu başlangıç patlaması, tesisin diğer bölümlerinde bulunan tozun da havaya karışmasına ve zincirleme patlamalara yol açabilir. Bu durum, patlamanın şiddetini arttırarak daha büyük hasarlara neden olabilir.
Patlamalar Nerelerde Meydana Gelir?
Toz, kurutma, taşıma ve depolama süreçlerinde patlamalar herhangi bir noktada meydana gelebilir. Ancak en büyük risk, bilinen patlama vakalarının da çoğunlukla yaşandığı yerler olan kova elevatörlerinde gözlenir. Kova elevatörleri, saatlerce yüksek hızda çalışarak jeneratör etkisi yaratır ve bu da patlama riskini artırır.
Patlamaları Önlemenin Yolları
Patlama riskini azaltmak için birkaç temel önlem alınabilir:
- Toz Kaynaklarını Kontrol Etmek: Toz birikimini en aza indirmek için düzenli temizlik ve bakım yapılmalıdır.
- Ateşleme Kaynaklarını Ortadan Kaldırmak: Kıvılcım veya aşırı ısıya neden olabilecek ekipmanlar düzenli olarak kontrol edilmeli ve bakımları yapılmalıdır.
- Ekipman ve Malzeme Güvenliği: Kullanılan malzemelerin ve ekipmanların antistatik özellikte olması, patlamaların önlenmesinde önemli bir rol oynar.
Güvenli Ekipmanların Önemi
Patlayıcı ortamlar için tasarlanmış antistatik özellikteki konveyör ve elevatör bantları, statik elektriğin birikmesini önler ve bu elektriğin yapının içerisine güvenli bir şekilde boşalmasını sağlar. Böylece kıvılcımların oluşması ve olası patlamaların tetiklenmesi engellenmiş olur. Bu tarz kayışlar ülkemizde son yıllarda görülen silo patlamalarını engellemek için önemli bir araçtır. Ayrıca plastikten üretilen kovalar, metal kovaların aksine sürtünme veya çarpma sonucu kıvılcım oluşturmaz. Bu da kova elevatörlerindeki patlama riskini önemli ölçüde azaltır.
Plastik kovaların diğer avantajları arasında paslanmama, kimyasal maddelere karşı dayanıklılık, daha az yapışma ve hafiflik sayılabilir. Bu özellikler, hem ürünün taşınmasını kolaylaştırır hem de ekipmanın ömrünü uzatır.
